راهکارهای بازکارایی انواع بادگیرهای یزد بر اساس رابطه فضایی با بخش تابستان‌نشین

چکیده یزد، یکی از شهرهای کویری است که در منطقه اقلیمی گرم و خشک ایران قرار گرفته و از دیرباز، معماران این دیار، از روش‌های مختلف برای همسازی با این شرایط نامساعد بهره جسته‌اند و یکی از این ابداعات، استفاده از بادگیر بود. با گذشت زمان، شیوه‌های زندگی نیز دستخوش تغییر شده‌اند و مردم به تدریج از بافت سنّتی به بخش جدید شهر مهاجرت نموده‌اند. افرادی که مجبور به ماندن هستند، محیط زندگی خود را بر اساس شیوه‌های زندگی مدرن تغییر داده‌اند. بادگیر که جزء جدایی ناپذیر خانه‌های سنتی یزد بوده است، به تدریج عملکرد خود را از دست داده و امروزه تنها به عنوان یک نماد یا عنصر تزیینی از آن استفاده می‌شود .بخش تابستان‌نشین خانه‌ها که در ارتباط با بادگیر بوده‌اند، نیز کارکرد خود را از دست داده و عملاَ تبدیل به انباری شده‌اند.این امر، به دلیل ترویج استفاده ارزان و آسان از انرژی کولرهای آبی است که جایگزین استفاده از سرمایش طبیعی بادگیرها شده‌ است. این مقاله با هدف بازکارآیی نقش بادگیرها و عملاً بخش تابستان نشین  و در تداوم تحقیقات پیشین، با دسته بندی انواع بادگیرها در یزد، رابطه نقش تهویه و خنک‌کنندگی با فضاهای بخش تابستان‌نشین را بررسی و راهکارهای معمارانه و فنی اصلح در بهینه‌سازی نقش بادگیر را ارائه می‌دهد. معیار دسته‌بندی، نوع رابطه بادگیرها با فضای تابستان‌نشین است که این رابطه به سه دسته تقسیم‌بندی شد: 1- بادگیرهایی که با فضای بسته، مانند حوضخانه، رابطه برقرار می‌کنند. 2- بادگیرهایی که با فضای نیم باز، مانند تالار، ارتباط برقرار می‌کنند. 3- بادگیرهایی که هم با فضای بسته و هم نیم باز، رابطه برقرار می‌کنند. بنابراین، پس از معرفی بادگیر دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد (خانه رسولیان) و اصلاحات انجام شده، دو خانه مرتاض و کرمانی که معرف تیپ‌های دیگر رابطه بادگیر با فضاهای معماری هستند، معرفی و راهکارهای بازکارآیی آنها ارائه شد. روش تحقیق بر اساس مطالعات میدانی از نمونه‌های ذکر شده بود و همچنین، با توجّه به بازکارآیی بخشی از بادگیر خانه رسولیان از تجربیات مربوط به اصلاح آن نیز استفاده گردید